۹ بهمن ۱۳۹۸ - ۱۷:۱۳

سیاست های آموزشی ترکیه در قرقیزستان

حضور و فعالیت ترکیه در قرقیزستان در تمام زمینه های زندگی آشکار است.

۱. ابزارهای دیپلماسی آموزشی ترکیه

۲. ترکیه و قرقیزستان در دوران پس از شوروی

۳. تاریخچه ایجاد و توسعه روابط قرقیزی و ترکی در دوران پس از شوروی

۴. حوزه آموزشی روابط متقابل بین قرقیزستان و ترکیه

اواخر قرن ۲۰ میلادی به عنوان سال های فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و ظهور کشورهای جدید و مستقل بر روی نقشه سیاسی جهان شناخته می شود. کشورهای جدید هر کدام مدل توسعه خود را انتخاب کردند. آسیای مرکزی به لحاظ موقیعت مکانی و جمعیتی دارای جذابیت های خاصی بوده و برخورداری از پتانسیل بزرگ انرژی نیز تمرکز بر اهمیت آن را مضاعف ساخته است. اکثریت جمعیت آسیای مرکزی مسلمان هستند که تفاوتی اصلی با دیگر مناطق شوروی دارد. موقعیت ژئوپولیتیک آسیای مرکزی آن را نه تنها به هدف سیاسی روسیه بلکه به هدف سیاسی کشورهای دیگر از جمله ایران، پاکستان، ترکیه و ... تبدیل کرده است. سیاست ایران و پاکستان بازگرداندن کشورهای ترک زبان این منطقه ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان و همچنین کشور فارس زبان تاجیکستان در آغوش فرهنگ اسلامی است. ترکیه در این راستا تهران و اسلام آباد را پشت سر گذاشت. آنکارا از طریق اجرای طرح ها و پروژه ها در فرمت های دوجانبه و چندجانبه در زمینه ادغام بخش ترک زبان در منطقه نتایج و دستاوردهای بزرگی را بدست آورده است.

حضور و فعالیت ترکیه در قرقیزستان در تمام زمینه های زندگی آشکار است. در زمینه همکاری فرهنگی عضویت قرقیزستان در سازمان ترکی " ترکسوی" مشخص می شود. موسسات آموزشی ترکیه در سیستم آموزشی جمهوری قرقیزستان جایگاه مهمی دارند ا ترکیه در طول بیش از ۲۵ سال همکاری دوجانبه با قرقیزستان؛ خود را به عنوان شریک قابل اعتماد نشان داده است. تمام روسای جمهور قرقیزستان از عسگر آقایف اولین رئیس جمهور این کشور گرفته تا آتامبایف و جئین بک اف رئیس جمهور کنونی تمام قد از ابتکارات رهبران ترکیه در روابط با این کشور حمایت کرده اند. .

در میان دستاوردهای سیاسی ترکیه می توان به حمایت قرقیزستان و سایر کشورهای ترک زبان از منافع ترکیه در سازمان های مختلف اشاره نمود. همچنین فعالیت ترکیه در زمینه های دینی نیز قابل توجه است. احداث مساجد در بیشکک و سایر شهرها و مناطق این کشور کشور توسط ترکیه و یا با حمایت آن انجام می گیرد، سیستم آموزش های دینی و نظارت بر وضعیت دینی در قرقیزستان مدرن سازی می شود. این موارد و فاکت ها و سایر عوامل شواهدی انکار ناپذیر از ترویج مدل توسعه ترکیه در قرقیزستان یشمار می روند.

ابزارهای دیپلماسی آموزشی ترکیه

برای اجرای دیپلماسی فرهنگی ترکیه در خارج از کشور؛ نهادها و موسساتی در این کشور وجود دارند که به صورت رسمی و غیر رسمی مدل آموزش را در خارج از مرزهای آن کشور گسترش می دهند.

ذیلا بطور اختضار به آنها اشاره می شود:

۱. اداره کل امور فرهنگی زیر نظر وزارت امور خارجه ترکیه . اولین نهاد در ترکیه بوده که مسائل فرهنگی در خارج از کشور را پیگیری می کند.

۲. وزارت فرهنگ و گردشگری. این وزارتخانه رایزنی های فرهنگی، گردشگری و آموزشی ترکیه را در خارج از کشور تاسیس کرده است. حمایت از جشنواره ها، نمایشگاه ها، مسابقات آموزشی بین المللی داخلی و خارجی از جمله وظایف این وزارتخانه می باشد.

۳. اداره کل دیپلماسی عمومی. بیشتر فعالیت آن همکاری با رسانه ها است. این اداره کل زیر مجموعه وزارت امور خارجه ترکیه است.

۴. سازمان آموزش عالی ترکیه. این سازمان که به نام " یوک " معروف است. بر فعالیت دانشگاه های ترکیه نظارت می کند. مبادله و جذب دانشجو، مبادله استاد، تاسیس دوره های زبان و ادبیات ترکی در کشورهای دیگر از طریق این سازمان پیگیری می شود.

۵. سازمان دیانت ترکیه. این سازمان وابسته به دفتر نخست وزیری است در ابتدا برای اداره امور دینی تشکیل شده بود. سازمان دیانت ترکیه بزرگترین نهاد در زمینه آموزش و پرورش است. این سازمان علاوه بر این امور دینی را عهده دار است. خارج از کشور مساجد ترکیه را مدیریت می کند.

۶. موسسه تیکا. ترکیه برای پشتیبانی و برنامه ریزی در خصوص فعالیت های آموزشی و فرهنگی در منطقه به ابتکار وزارت امور خارجه آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه را تاسیس کرده است.. این موسسه با هدف کمک آموزشی و غیره به کشورهای ترک زبان تاسیس شده است.

۷. موسسه تومر، موسسه آموزش زبان ترکی با نام تومر، وابسته به دانشگاه آنکارا است. تومر دانشگاه آنکارا اولین و رسمی ترین مرکز آموزش زبان در کشور ترکیه بوده است. این مرکز در قرقیزستان در دانشگاه مناس نیز شعبه دارد.

۸. بنیاد یونس امره، این بنیاد سال ۲۰۰۹ با هدف فعالیت های فرهنگی و آموزش زبان ترکی به خارجیان تاسیس شده است.

۹. بنیاد زبان ترک، این بنیاد برای پالایش زبان ترکی عثمانی تاسیس شده است. بنیاد غیر از ارتباط با کشورهای ترک زبان و برگزاری همایش ها و آموزش استادان، آثاری که درباره اشتراکات زبانی با دیگر کشورها می باشد را به چاپ می رساند.

۱۰. جنبش فتح الله گولن، این جنبش طرفداران زیادی در قرقیزستان دارد. جنبش گولن شامل مدارس، دانشگاه ها، موسسه های حرفه ای و کاری و حتی رادیو و تلویزیون است. در کشورهای آسیای مرکزی نزدیک به ۱۷۰ مدرسه گولن وجود دارد. آموزش زبان ترکی محور اصلی این مدارس است. قابل توجه است که اکثریت دانش آموختگان مدارس گولن در قرقیزستان پست های عالی در زمینه تخصص خود در اختیار می گیرند. هدف اصلی جنبش گولن از افتتاح مدارس در قرقیزستان، ترویج ارزش های اسلامی و فرهنگ ترکیه است.

ترکیه و قرقیزستان در دوران پس از شوروی

قرقیزستان در توسعه سیاسی نسبت سایر کشورهای آسیای مرکزی متفاوت و متمایز است. این کشور در سال های استقلال خود دو انقلاب سیاسی را پشت سر خود گذاشته است. در ۲۵ سال اخیر در این کشور موچک آسیای مرکزی ۵ رئیس جمهور عوض شده است. این کشور خود را به عنوان جزیره دموکراسی معرفی کرده است ولی پروژه تا اخر اجرایی نشد. علیرغم اینکه بیش از ۱۲ هزار سازمان های غیر دولتی ذز این کشور فعالیت می کنند. وضعیت اقتصادی اش بسیار خوشحال کننده نیست و همچنان بعنوان یکی از فقیرترین کشورها در شوروی سابق محسوب می شود.. وضعیت اقتصادی و سطح پایین زندگی منجر به دو انقلاب شده است.

ترکیه نخستین کشوری است که استقلال کشورهای آسیای مرکزی از جمله قرقیزستان را به رسمیت شناخته است. از ژانویه سال ۱۹۹۲ روابط دیپلماتیک بین ترکیه و قرقیزستان برقرار شده است. ترکیه سفارتخانه های خود را در تمامی کشورهای آسیای مرکزی از همان سالهای اول استقلال این کشورها دایرکرده است. همچنین ترکیه بزرگترین کشور در شرق میانه است وبعنوان بزرگترین کشور ترک زبان برنامه هایی خاص برای کشورهای ترک زبان منطقه دارد. تاسیس اتحادیه کشورهای ترک زبان یکی از برنامه های این کشور می باشد. این ایده اولویت زیادی در سیاست خارجی ترکیه دارد. اجرایی ساختن این پروژه موقعیت ترکیه را در اقتصاد و سیاست بین المللی تقویت می کند.

توسط دولت ترکیه دفتر آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه وابسته به نخست وزیری تاسیس شده است. فعالیت اصلی این آژانس ابزار اصلی سیاست خارجی دولت می باشد. این آژانس پروژه های زیادی در حوزه های آموزشی، علمی، فرهنگی، ورزشی، بهداشتی و کشاورزی، مدیریت و اقتصادی انجام داده است. یکی از وظایف اصلی این آژانس سرعت بخشیدن به ادغام و همگرایی کشورهای ترک زبان است.

در سیاست های آموزشی ترکیه در آسیای مرکزی به موسسات خصوصی این کشور هم نقش و جایگاه ویزه ای داده شده است. در میان آنها می توان به مدارس آموزشی فتح الله گولن اشاره کرد. در این راستا برای ترویج و توسعه ایده های گولن مراکز آموزشی و فرهنگی توسط حامیان او تاسیس شده است. در سال های اخیر جنبش گولن از طرف دولت ترکیه ر بعنوان گروه و یا تشکیلات تروریستی معرفی و اعلام شده است ولی در خارج از ترکیه از جمله در کشورهای آسیای مرکزی و قرقیزستان این جنبش همچنان فعالیت می نماید و ایده های خود را ترویج و گسترش می دهد.

مرکز آموزش دینی ترکیه در منطقه اداره دولتی امور دینی "دیانت" می باشد. سازمان دیانت در کشورهای آسیای مرکزی از جمله قرقیزستان مراکز آموزش های دینی تاسیس نموده است. در حال حاضر سازمان دیانت در کشورهای آذربایجان، قرقیزستان، قزاقستان، مالزی و غیره ۱۶ مدرسه دارد و تعداد کل دانش آموزان این مراکز بیش از ۳۰۰۰ نفر می باشد. بر همه معلوم است که آموزش دینی مهمترین ابزار نفوذ بر تفکرات جمعیت می باشد. ترکیه تمرکز و توجه خاصی به آموزش های دینی و ترویج ارزش های اسلامی در کشورهای آسیای مرکزی دارد.

تاریخچه ایجاد و توسعه روابط قرقیزستان و ترکیه در دوران پس از شوروی

روابط دیپلماتیک بین ترکیه و قرقیزستان در تاریخ ۲۹ ژانویه سال ۱۹۹۲ برقرار شده است. در همان سال سفارتخانه های دو کشور تاسیس شده است. در سال ۱۹۹۴ کنسولگری قرقیزستان در استانبول افتتاح گردید. اساس روابط متقابل قرقیزستان و ترکیه دو سند اصلی می باشد: "قرارداد دوستی دائمی و همکاری بین جمهوری قرقیزستان و جمهوری ترکیه" منعقده در تاریخ ۲۴ اکتبر سال ۱۹۹۷ و بیانیه مشترک روسای جمهور قرقیزستان و ترکیه "قرقیزستان و ترکیه: با هم در قرن ۲۱" منعقده در تاریخ ۱ جولای سال ۱۹۹۹.

هر دو کشور در چارچوب سازمان های جهانی و منطقه ای با یکدیگرهمکاری دارند. . طی سال های پس از استقلال ۱۱ بار روسای جمهوری قرقیزستان به ترکیه و ۹ بار نیز روسای جمهور ترکیه به قرقیزستان سفر کرده اند. . ترکیه همیشه دنبال این بوده برادر بزرگ کشورهای ترک زبان باشد و آنها را راهنمایی و نظارت کند. ولی عسگر آقایف نخستین رئیس جمهور قرقیزستان در کتاب "مسیر دشوار به دموکراسی" نسبت به همکاری و شراکت برابری قرقیزستان و ترکیه ابراز اطمینان کرده است.

حوزه آموزشی روابط متقابل بین قرقیزستان و ترکیه

ترکیه زبان ترکی رسمی را به عنوان زبان دوم در کشورهای ترک زبان پیشنهاد می کرد ولی برخی از زبان شناسان ترکیه می گفتند که در کشورهای ترک زبان بر اساس تمام زبان های این منطقه یک زبان جدید ایجاد کنند و الفبای آن هم بایستی لاتین باشد. در سال ۱۹۹۳ پنج کشور ترک زبان انتقال از الفبای سیریلیک به لاتین را اعلام کردند که این نتیجه کار ترکیه بوده است. آذربایجان در سال ۲۰۰۱ و ترکمنستان در سال ۱۹۹۶ از سیریلیک به لاتین منتقل شدند. قزاقستان سال ۲۰۱۷ انتقال به لاتین را اعلام کرده است. ولی قرقیزستان این مسئله را هرگز به طور جدی مطرح نکرده است.

کمک مالی ترکیه در زمینه های آموزشی معلوم است. سیاست های آموزشی ترکیه در قرقیزستان هم از طریق پروژه های دولتی مانند تاسیس دانشگاه "مناس" در بیشکک و هم از طریق پروژه های آموزشی تجاری مانند تاسیس مدارس، مراکز آموزشی و دانشگاه ها انجام می شود. هدف از اتخاذ و اجرای چنین سیاست هایی ایجاد تصویر مثبت از این کشور از طریق ارائه آموزش با کیفیت، صادرات ارزش های فرهنگی ترکیه و ایجاد جهانبینی برای دانش آموختگان در راستای سیاست و منافع ترکیه می باشد.

مهمترین موسساتی که برنامه های آموزشی ترکیه را در قرقیزستان اجرا و پیاده می کنند، دانشگاه قرقیزی و ترکی "مناس" و موسسه آموزشی بین المللی "سبات" است. دانشگاه مناس در سال های تحصیلی ۱۹۹۷-۱۹۹۸ فعالیت خود را در قرقیزستان شروع کرده است. در حال حاضر در این دانشگاه بیش از ۵ هزار دانشجو تحصیل می کنند. زبان های اصلی آموزشی- قرقیزی و ترکی.بوده و علاوه بر آنها زبان های انگلیسی و روسی نیز تدریس می شوند. در این دانشگاه دو دانشکده، ۹ رشته و سه مدرسه عالی، آزمایشگاه های روز و پارک فنی وجود دارند. سطوح آموزش: متوسطه، لیسانس، فوق لیسانس و دکترا است. در دانشگاه ۵۲۷ مدرس فعالیت می نماید و در میان آنان ۳۹۳ نفر مدرس اهل قرقیزستان می باشند. دانشگاه مناس جزو ۵ دانشگاه برتر قرقیزستان محسوب می شود. . سالانه بیش از ۱۷ میلیون دلار از طرف دولت ترکیه به این دانشگاه بودجه اختصاص داده می شود. نقش این دانشگاه با حضور آن در برنامه دولتی توسعه زبان قرقیزی افزایش یافته است. موضوع این برنامه دولتی انتقال آموزش عالی به زبان قرقیزی می باشد. دانشگاه مناس در این روند نقش مهمی دارد. بر همه معلوم است که در دانشگاه های قرقیزستان آموزش به زبان قرقیزی نسبت به زبان روسی در سطح پایین تری قرار دارد.

در حال حاضر نزدیک به ۸۰ درصد دانشگاه های کشور به زبان روسی تدریس می کنند. تنها در ۲۷ درصد آن ها تدریس و آموزش به زبان قرقیزی می باشد. از نظر وزارت علوم قرقیزستان دانشگاه مناس ؛ بهترین دانشگاهی است که با هدف ایجاد سیستم آموزش با کیفیت به زبان قرقیزی در این کشور فعالیت می نماید.

یکی دیگر از فعالیت های ترکیه در زمینه آموزش در قرقیزستان ؛ وجود موسسات آموزشی بین الملی "سبات" است که شامل ۱۴ مدرسه ترکی، دانشگاه بین المللی "آتاترک"، مدرسه بین المللی " Silk Road" و مرکز آموزش زبان و IT است. موسسه آموزشی سبات در زمینه های آموزشی بیش از ۵۰ میلیون دلار در جمهوری قرقیزستان سرمایه گذاری کرده است. . شایان ذکر است که موسسه سبات و دانشگاه بین الملی آتاترک وابسته به جریان فتح الله گولن ( گروه مخالف اردوغان) می باشد. . ولی چنین موضوعی خلل و یا تاثیری منفی بر روابط دوجانبه قرقیزستان و ترکیه نداشته است. البته اخیرا و بدنبال تلاش ترکیه برای دخالت در فعالیت های موسسه بین الملی سبات در قرقیزستان؛ بیشکک تصمیم گرفت نام سبات را به سپات تغییر دهد. آلماس بیک آتامبایف رئیس جمهور سابق قرقیزستان در یکی از سخنرانی های خود اعلام کرد که ترکیه به هیچ وجه حق ندارد در امور داخلی قرقیزستان دخالت کند و به هیچ عنوان مدارس سبات تعطیل نخواهد شد. در مدارس ترکی در قرقیزستان بیش از ۱۰ هزار دانش آموز تحصیل می کنند. تفاوت اصلی مدارس ترکی با مدارس دولتی قرقیزستان این است که در مدارس ترکیه بیشتر به علوم دقیق تمرکز می شود. ترکیل مدرسان مدارس ترکی بیش از ۸۰۰ نفر است و ۱۵۴ آن شهروندان ترکیه می باشند. زبان آموزشی انگلیسی و ترکی است. در مدارس ترکی ۲۵ آزمایشگاه علوم کامپیوتر، ۱۶ آزمایشگاه فیزیک و ۱۵ آزمایشگاه شیمی و بیولوژی وجود دارد. همچنین مدارس ترکی دارای ۱۷۶۳ رایانه، ۲۷۷ دستگاه چند رسانه ای و ۷۶ تابلوی تعاملی است. کیفیت خدمات آموزشی در سطح بالایی است و موفقیت دانش آموزان در المپیادهای بین المللی شاهد و گواهی یز این گفته می باشد.

دانشگاه بین المللی "آتاترک" از سال ۱۹۹۶ در قرقیزستان فعالیت می نماید. زبان آموزشی در آن انگلیسی است. هزینه حصیل در این دانشگاه بین ۱۰۰۰ تا ۱۷۰۰ دلار می باشد. همچنین دانشگاه تخفیف های گسترده ای دارد.

در نتیجه می توان گفت که ترکیه در تمام زمینه های همکاری های آموزشی دوجانبه حامی قرقیزستان است. موسسات آموزشی ترکیه در میان شهروندان قرقیزستان به طور مثبت ارزیابی شده است.

علاوه بر این در اکثر دانشگاه ها و مدارس دولتی و خصوصی قرقیزستان زبان ترکی تدریس می شود.

الماس تاجیبای کارشناسی سیاسی در گفتگو با یکی از خبرگزاری محلی گفته است که به احتمال زیاد؛ هم مدارس ترکی "معروف" و هم مدارس گولن "سپات" در قرقیزستان به فعالیت های خود ادامه خواهند داد. به گفته او آنکارا از دولت قرقیزستان خواسته بود مدارس وابسته به گولن را در اختیار دولت ترکیه قرار دهد ولی طبق قانون جمهوری قرقیزستان، دولت حق واگذاری مدارس به دولت های دیگر را ندارد.

لازم به ذکر است که مدارس معروف در چند سال اخیر و در بیش از ۲۰ کشور جهان تاسیس شده است ولی سابقه مدارس گولن به ۲۶ سال می رسد و در بیش از ۱۶۰ کشور جهان فعالیت دارد.

جدول موسسات آموزشی ترکیه در جمهوری قرقیزستان

	شماره	موسسات آموزشی "سپات" در جمهوری قرقیزستان	سال تاسیس
	۱	مدرسه موسوم به چینگیز آیتماتوف (شهر بیشکک)	۱۹۹۲
	۲	مدرسه موسوم به آی چورک (شهر بیشکک) ویژه دختران	۱۹۹۳
	۳	مدرسه توکموک موسوم به بلاساغون (شهر توکموک)	۱۹۹۴
	۴	مدرسه کیزیل کیا موسوم به رزاق اف (شهر کیزیل کیا)	۱۹۹۴
	۵	مدرسه ایسیک کول موسوم به کاراسایف (شهر کاراکال)	۱۹۹۲
	۶	مدرسه جلال آباد موسوم به قربان بیک باتیر (شهر جلال آباد)	۱۹۹۳
۷		مدرسه "سیما" (شهر اوش)	۱۹۹۲
۸		مدرسه سوباحاج یف (شهر نارین)	۱۹۹۳
۹		مدرسه "مناس آتا" (شهر تالاس)	۲۰۰۴
۱۰		مدرسه بیکتینوف در ایسیک کول (روستای چاکتال)	۲۰۰۴
۱۱		مدرسه "مئریم سبات" (شهر تالاس) ویژه دختران	۲۰۰۲
۱۲		مدرسه جایل "سبات" (روستای آک باشات)	۲۰۰۲
۱۳		مدرسه "سبات" (شهر توکموک)	۲۰۱۴
۱۴		مدرسه سمیتئی (شهر قدم جای)	۱۹۹۳
۱۵		مدرسه "سبات" (شهر اوش)	۱۹۹۸
۱۶		مدرسه نورماتوف (شهر جلال آباد)- ویزه دختران	۱۹۹۵
۱۷		موسسه آموزشی "سیتیک جال" (شهر بیشکک)	۲۰۱۳
۱۸		موسسه آموزشی "سیتیک" (شهر بیشکک)	۲۰۱۲
۱۹		مدرسه "عاقلتای" (شهر بیشکک)	-
۲۰		مدرسه بین المللی "راه ابریشم" (شهر بیشکک)	۲۰۰۰
۲۱		دانشگاه بین المللی "آتاترک-آلاتا" (شهر بیشکک)	۱۹۹۶

دانشگاه بین المللی آتاترک- آلاتا (شهر بیشکک)

تعداد دانشجو : ۲۴۱۲ نفر

رشته ها

· رشته علوم اقتصادی و مدیریت

· رشته علوم انسانی

· رشته فنآوری های معاصر

· رشته پزشکی

۷۰ درصد آموزش به زبان انگلیسی است. روسی، قرقیزی و ترکی زبان های کمک کننده است.

و دارای مدرسه حرفه ای

دانشگاه قرقیزی-ترکی "مناس"
سال تاسیس: ۱۹۹۶
تعداد مدرسان
مدرسان قرقیزی	مدرسان ترکی
۳۹۳	۱۳۴
تعداد دانشجو
۴۸۹۱ (مقطع لیسانس)
۳۴۳ ( مقطع فوق لیسانس)
دانشگاه دارای ۹ رشته، ۴ مدرسه عالی و ۱ مدرسه حرفه ای است.
رشته ها:
· رشته علوم انسانی
· رشته علوم طبیعی
· رشته هنر
· رشته اقتصاد و مدیریت
· رشته ارتباطات
· رشته مهندسی
· رشته دامپزشکی
· رشته کشاورزی
مدارس عالی:
· مدرسه عالی ورزش و تربیت بدن
· مدرسه عالی موسیقی
· مدرسه عالی زبان های خارجی
· مدرسه عالی دین شناسی
دانشکده ها
· دانشکده علوم انسانی
· دانشکده علوم اجتماعی

تعداد دانش آموختگان در موسسات آموزشی وزارت آموزش ترکیه در شهر بیشکک

نام موسسه آموزشی	تاریخ تاسیس	تعداد دانش آموزان
مدرسه ترکی شهر بیشکک	سال ۱۹۹۹	۲۸۰
مدرسه قرقیزی-ترکی "آنادولو"	سال ۱۹۹۳	۲۰۰
مدرسه حرفه ای قرقیزی-ترکی "آنادالو"- دخترانه	سال ۱۹۹۲	۱۸۰
مرکز آموزش زبان ترکی شهر بیشکک	سال ۱۹۹۶	۱۴۰۰